การขึ้นลอย (โขน)

การขึ้นลอย (โขน)

การขึ้นลอย

การขึ้นลอยในการแสดงโขน เป็นการที่ผู้แสดงตัวพระ ตัวยักษ์ และตัวลิง ได้แสดงความสามารถในการต่อตัว และแสดงท่าทางด้านนาฏยศิลป์ไทย โดยผู้แสดงต้องมีความรู้ ทักษะและความชำนาญ ในการทรงตัว การถ่ายน้ำหนัก และการจัดวางโครงสร้างท่ารำตามรูปแบบนาฏยศิลป์ไทย โดยนำแนวคิดจากงานด้านวรรณกรรม จิตรกรรม ประติมากรรมและนาฏกรรม โดยให้สอดคล้องกับเนื้อเรื่อง เพื่อสร้างความประทับใจให้กับผู้ชม

การขึ้นลอยในการแสดงโขน คือ ลักษณะการต่อตัวของตัวละครขึ้นเหยียบตามบริเวณต้นขาและลำตัวของคู่ต่อสู้ ยกลำตัวให้ลอยขึ้นจากพื้น แสดงท่าทางด้านนาฏยศิลป์ไทยหรือจับอาวุธในลักษณะต่างๆ ที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ

นอกจากนี้ยังมีกระบวนการขึ้นลอยพิเศษที่ตัวละครตัวพระ ตัวยักษ์ ตัวลิง ทำการขึ้นลอยแบบหมู่ หรือ ตัวยักษ์กับตัวยักษ์ และตัวลิงกับตัวลิง ทั้งนี้เพื่อความสวยงาม ในเชิงของการแสดงที่ผู้ขึ้นลอยจะเป็นผู้ได้เปรียบในการต่อสู้ มีความสวยงามสร้างความ ตื่นตาตื่นใจและประทับใจต่อผู้ชม ภาพที่ปรากฏออกมานั้น จะต้องมีความสมดุลและได้สัดส่วนที่พอเหมาะทั้งการใช้อวัยวะทุกส่วนของผู้แสดง อาวุธประจำกายและการแต่งกาย การขึ้นลอยเป็นเอกลักษณ์ในการแสดงโขนที่ควรอนุรักษ์ศิลปะให้คงอยู่ต่อไป

การแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์เป็นเรื่องเกี่ยวกับการทำศึกสงครามระหว่างกองทัพฝ่ายพระรามและกองทัพฝ่ายทศกัณฐ์ ในการดำเนินเรื่องมีกระบวนการต่างๆ เช่น กระบวนการจัดทัพ กระบวนการรบ กระบวนการขึ้นลอย เป็นต้น

กระบวนการขึ้นลอยเป็นกระบวนการหนึ่งที่ต่อเนื่องมาจากกระบวนการรบ ในขณะที่ทำการรบกันนั้น จะปรากฏกระบวนการขึ้นลอยในลักษณะต่างๆ ของตัวละคร เป็นเอกลักษณ์อย่างหนึ่งในการแสดงโขนและเป็นการแสดงความสามารถพิเศษของผู้แสดงในการขึ้นลอย แสดงให้เห็นถึงและความงดงามด้านนาฏยศิลป์ที่รวบรวมองค์ประกอบหลายๆอย่างไว้และเป็นที่ชื่นชอบสร้างความประทับใจให้กับผู้ชม

การขึ้นลอยของตัวละคร มีดังนี้ ตัวพระ มี 3 ลอย ตัวลิง มี 3 ลอย ตัวยักษ์ไม่มี เพราะเป็นผู้รับลอย

ผู้ที่อยู่ด้านบนหรือเรียกว่าผู้ขึ้นลอย จะเป็นผู้ปฏิบัติท่าทางลักษณะการขึ้นลอย 1, 2 หรือ ลอย 3

การขึ้นลอยสูง มี 2 ลอย ประกอบด้วย พระราม พระลักษมณ์, ยักษ์และลิง

สรุป การขึ้นลอยในการแสดงนาฏยศิลป์ เป็นการแสดงความสามารถพิเศษของผู้แสดง เป็นการสร้างจุดเด่นให้กับการแสดง และการสร้างความตื่นตาตื่นใจให้กับผู้ชมเกิด
ความประทับใจ

.

ยักษ์พระขึ้นลอย (การต่อสู้ระหว่าง พระและยักษ์)

.

ยักษ์ลิงขึ้นลอย (การต่อสู้ระหว่าง ลิงและยักษ์)

.

กระบวนรบ อินทรชิตขึ้นลอยหนุมาน

ในการแสดงโขนปกติตัวพระและตัวลิง มักมีการขึ้นลอยตัวยักษ์ในการรบ เป็นการแสดงการได้เปรียบในการรบขึ้นลอยเป็นการดัดแปลงท่าทางมาจากการรบในภาพจิตรกรรม ทั้งในจิตรกรรมภาพเขียนและภาพจิตรกรรมจากหนังใหญ่ การขึ้นลอยผู้แสดงโขนต้องฝึกหัดร่างกายให้แข็งแรงโดยเฉพาะตัวที่ต้องรับลอยโดยการเหยียบและต้องประคองจับตัวที่ขึ้นลอยให้ได้ด้วยการดึงรั้งประคอง ส่วนผู้ขึ้นลอยต้องรู้จักการเหยียบการถ่วงน้ำหนักการทิ้งตัวในการขึ้นหรือลง และฝึกการทรงตัวด้วย แม้จะฝึกการขึ้นลอยเป็นอย่างดีแล้วอุปสรรคอย่างหนึ่งของการขึ้นลอย คือเครื่องแต่งกายที่หนักหรือรัดแน่น ทับทรวงสังวาลย์อาจเกี่ยวกันกัน หัวโขนที่มีตาขนาดเล็กที่มองได้ไม่ชัดที้งผ้านุ่งที่มีความลื่น หรืออาวุธที่จับอาจงอหรือหักได้ เป็นข้อจำกัดของการขึ้นลอย

ในการรบของอินทรชิตและหนุมานตามบทพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ 2 ที่บอกว่า “เผ่นขึ้นเหยียบบ่าวายุบุตร” ผู้เชี่ยวชาญโขนจึงออกแบบท่าอินทรชิตขึ้นเหยียบลอยหนุมานตามบทพระราชนิพนธ์ และท่าลอยพิเศษอีกอย่างหนึ่งคือตอนหนุมานรบอินทรชิตโดยการขึ้นลอยและตีลังกากลับหลังลงจากลอยซึ่งเป็นความสามารถเฉพาะตัวของนักแสดงที่ครูผู้เชี่ยวชาญได้ฝึกหัดและเห็นสมควรให้แสดงเท่านั้น ผู้ที่ไม่ชำนาญและไม่มีทักษะอาจเกิดอันตรายได้

.