อุปปาติกะนนทกสีซอ

อุปปาติกะนนทกสีซอ

อุปปาติกะนนทกสีซอ

จากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ :
อุปปาติกะ (อุปะปาติกะ, อุบปะปาติกะ)
หรือ โอปปาติกะ (โอปะ-) น. ผู้เกิดผุดขึ้นโดยไม่ต้องอาศัยพ่อแม่ อาศัยอดีตกรรม ได้แก่เทวดา พรหม สัตว์นรก เปรต อสุรกาย
.

อุปปาติกะนนทกสีซอ เป็นภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดพระศรีรัตนศาสดาราม(วัดพระแก้ว) ซึ่งพระระเบียงคดวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ไม่ได้มีเพียงเรื่อง "รามเกียรติ์" เท่านั้น หากแต่ยังมีเรื่อง "นารายณ์สิบปาง" ด้วย

อุปปาติกะนนทกสีซอ เป็นภาพจิตรกรรมที่ไม่มีในเรื่องรามเกียรติ์ และในบทพระราชนิพนธ์ รัชกาลที่ ๑ ก็ไม่ได้กล่าวถึง แต่ไปปรากฏใน นารายณ์สิบปาง ฉบับโรงพิมพ์หลวง และฉบับโรงพิมพ์วัชรินทร์ แทน

ในบทพระราชนิพนธ์รามเกียรติ์ของรัชกาลที่ 1 กล่าวว่า เมื่อ "นนทก" ตายไป ก็ได้ไปเกิดเป็น "ทศกัณฐ์" ทันที...
แต่ในนารายณ์สิบปางฉบับโรงพิมพ์หลวง และฉบับโรงพิมพ์วัชรินทร์ กลับมีร่างเป็นอสุรกายก่อนเป็นทศกัณฐ์!!!
.

ในนารายณ์สิบปาง
- ฉบับโรงพิมพ์หลวง เล่าว่า เดิมนนทกเป็นพรหม ชื่อ "อนันตพรหม" ที่คิดกระด้างกระเดื่องเนื่องจากพระอิศวรตั้งพระพรหมธาดาเป็นพรหมาธิบดี ปกครองพรหมทั้งปวง โดยไม่เป็นไปตามความอาวุโส โดยไม่เข้าเทวสมาคม ไม่เข้าเฝ้าพระอิศวร พระอิศวรจึงทราบว่าอนันตพรหมมีความอวดดื้อถือดี เลยสาปให้เป็นนนทกเฝ้าบันได ที่เชิงเขาไกรลาส ตักน้ำล้างเท้าเทวดา
- ฉบับโรงพิมพ์วัชรินทร์ เล่าว่า มีงานเต้นรำแล้วอสุรพรหมตนนึงมาไม่ทัน พระอิศวรจึงสาปให้เฝ้าทวารบาลเขาไกรลาส ชื่อนนทก
.

จนถึงตอนพระนารายณ์แปลงเป็นนางเทพอัปสร ลงมาสังหารนนทก นั้น
- เรื่องราวในรามเกียรติ์คือ นนทกถูกพระนารายณ์สาปส่ง (สาปแล้วฆ่าส่งไปเกิด) ไปเกิดในครรภ์นางรัชดา
- ในฉบับโรงพิมพ์หลวงกล่าวว่า หลังจากนนทกตาย ก็ไปบังเกิดเป็น "อุปปาติกะ" (การกำเนิดขึ้นมาเลย) ที่เชิงเขาไกรลาส ได้รวบรวมสังขารเก่า เอากะโหลก เป็นซอ สันหลังเป็นทวนซอ แล้วสีถวายพระอิศวร พระองค์ได้ฟังก็ชอบ เลยให้พร อุปปาติกะจึงขอให้ตายลงไปเกิดเป็นเชื้ออสุรพรหม มีสิบเศียรยี่สิบกร จึงไปเป็นเกิดเป็นพญายักษ์นามว่า "ทศกัณฐ์"

ภาพ : อุปปาติกะกำลังสีซอถวายพระศิวะ มีจารึกเล่าเรื่องสมัยรัชกาลที่ 5 กล่าวไว้ว่า

"ปางเก้า (ตั้)งแต่อสุระนนทุขพรหมสำหรับตักน้ำรดเท้าเทวะดา ๆ โขกหัวเล่นทุกวัน ๆ จนสีสะนนทุกล้าน แล้วขึ้นไปฃอนิ้วเพชพระอิศวรได้แล้ว ๆ ชี้เทวะดาตายทุกวัน ๆ พระณรายน์จึงมาปราบอสุระนนทุก ๆ ตายไปเกิดเป็นผีดิบมาชักซอฃอพรพระอิศวรอีก พระอิศวรก็ประสิทธิพรให้
ฃ้าพระพุทธิเจ้านายพุดบุตนายแย้มเขียน"
.

ปางอุปปาติกะตั้ง........ทำดน- ตรีเฮย
เอ็นกระดูกสมองตน..... ต่อได้
เป็นซอจึ่งสยมยล.........ยินเพราะ ประภาษแฮ
เอ็งประสงค์ใดจะให้...... ออเจ้าจงแถลง ฯ

อสุรกายขอเกิดท้อง......รัชฏา สูรเฮย
สิบพักตร์พงศ์พรหมา.....ฤทธิ์ห้าว
กรยี่สิบซ้ายขวา...........สยมประสาท พรแฮ
จุติเป็นบุตรท้าว...........ท่านไท้ลัสเตียน ฯ

โครงนารายณ์สิบปาง จากจารึกที่พระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ปางที่ 8 อัปสรวตาร
นิพนธ์โดยกรมหมื่นอดิศรอุดมเดช

.