Smile Siam มาร่วมกันคืน "สยามเมืองยิ้ม" กลับสู่บ้านเรากันนะครับ ...
ภาพประทับใจ => ผนังเก่าเล่าเรื่อง => Topic started by: ppsan on 23 November 2025, 15:46:50
-
“ข้าวต้มสามกษัตริย์” เมนูที่รัชกาลที่ 5 ทรงคิดค้น มีที่มาจากไหน? โดย สุทธาสินี เจียจันทร์พงษ์
วัฒนธรรม
“ข้าวต้มสามกษัตริย์” เมนูที่รัชกาลที่ 5 ทรงคิดค้น มีที่มาจากไหน? โดย สุทธาสินี เจียจันทร์พงษ์
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2024/11/5-king.jpg)
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ประทับนั่งขวาสุด) ขณะเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2 พ.ศ. 2449 ที่เมืองกำแพงเพชร
ผู้เขียน สุทธาสินี จิตรกรรมไทย เจียจันทร์พงษ์
เผยแพร่ วันอังคารที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2568
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระปรีชาสามารถด้านการปรุงพระกระยาหาร โดยเฉพาะเมื่อคราวเสด็จประพาส ที่พระองค์มักทรงนำวัตถุดิบท้องถิ่นหรือเครื่องปรุงที่มีอยู่ในขณะนั้นมาปรุงพระกระยาหาร หนึ่งในนั้นคือ “ข้าวต้มสามกษัตริย์”
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2021/10/%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%8A%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88-5-%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%99-1024x536.jpg)
รัชกาลที่ 5 เมื่อครั้งเสด็จประพาสต้นเมืองกำแพงเพชร (ภาพจากหอจดหมายเหตุฯ)
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงบันทึกเรื่องนี้โดยใช้นามแฝง “นายทรงอานุภาพ หุ้มแพรมหาดเล็ก” ไว้ใน “จดหมายฉบับที่ ๕ เมืองเพ็ชรบุรี” ลงวันที่ 29 กรกฎาคม ร.ศ. 123 (พ.ศ. 2447) เมื่อครั้งตามเสด็จรัชกาลที่ 5 ประพาสเมืองต่างๆ ว่า
วันที่ 24 กรกฎาคม เวลาเช้า รัชกาลที่ 5 เสด็จทรงเรือฉลอมแล่นใบออกประพาสละมุ ที่ชาวบ้านจับปลาตามปากอ่าวแม่กลอง มีเรือฉลอมแล่นไปในกระบวนเสด็จ 3 ลำด้วยกัน คราวนั้นกระบวนเสด็จได้ซื้อกุ้งที่ชาวบ้านจับได้ตามละมุ แล้วต้มข้าวต้มขึ้นในเรือฉลอม
“ที่เรียกว่าข้าวต้มสามกษัตริย์นั้นคือต้มอย่างข้าวต้มหมูแต่ใช้ปลาทู กุ้งกับปลาหมึกสดแทรกแทนหมู เป็นของทรงประดิษฐ์ขึ้นในเช้าวันนั้นเอง ตั้งแต่ฉันเกิดมาไม่เคยกินข้าวต้มอร่อยเหมือนวันนั้นเลย…”
จากบันทึกข้างต้นจะเห็นว่า รัชกาลที่ 5 ทรงพลิกแพลงด้วยการนำวัตถุดิบจากท้องทะเล ทั้งปลาทู กุ้ง และปลาหมึกสด มาปรุงพระกระยาหารกระทั่งออกมาเป็นเมนูใหม่ ซึ่งเมื่อกรมดำรงได้เสวยแล้วถึงขั้นบันทึกว่า “ตั้งแต่ฉันเกิดมาไม่เคยกินข้าวต้มอร่อยเหมือนวันนั้นเลย”
(https://www.silpa-mag.com/wp-content/uploads/2016/12/4-1-231x300.jpg)
เจ้าจอมเอิบ
ที่น่าสังเกตอีกประการ คือ การมี “ปลาทู” เป็นหนึ่งในวัตถุดิบสำคัญของข้าวต้มทรงประดิษฐ์ ซึ่งนอกจากปลาทูจะเป็นอาหารที่หาได้ง่ายแล้ว ยังเป็นสิ่งที่รัชกาลที่ 5 โปรดอีกด้วย
รัชกาลที่ 5 โปรดเสวยปลาทูอย่างยิ่ง ซึ่งผู้ที่สามารถทอดปลาทูได้ถูกพระทัยพระองค์มากที่สุด คือ เจ้าจอมเอิบ หนึ่งในเจ้าจอมก๊กออ ปรากฏในพระราชหัตถเลขาที่ทรงมีถึงพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภว่า
“เรื่องทอดปลาทู ข้าอยู่ข้างจะกลัวมาก ถ้าพลาดไปแล้ว ข้ากลืนไม่ลง ขอให้จัดตั้งเตาทอดปลาที่สะพานต่อเรือนข้างหน้าข้างใน บอกกรมวังให้จัดรถให้นางเอิบออกไปทอดปลา”
แม้จะผ่านมากว่าร้อยปี แต่ทุกวันนี้ก็ยังมีผู้ปรุงเมนูข้าวต้มดังกล่าว ด้วยมีรสชาติแสนอร่อยนั่นเอง
อ่านเพิ่มเติม :
ทำไม “รัชกาลที่ 5” ถึงทรงเป็นผู้มีอัจฉริยภาพด้านอาหาร?
“กะปิและปลาทู” พระกระยาหารสามัญโปรดของรัชกาลที่ 5
รัชกาลที่ 5 ปลอมพระองค์เสด็จประพาสต้น เพื่อทรงทราบสภาพที่แท้จริง แต่ประชาชนจำได้
.
อ้างอิง :
ดำรงราชานุภาพ, พระเจ้าบรมวงศเธอ* กรมพระยา. จดหมายเหตุเรื่องประพาสต้นในรัชกาลที่ ๕. อำมาตย์ตรี หลวงวรพากย์พินิจ (วินท์ อัศวนนท์) พิมพ์แจกในงารศพ* นางวรพากย์พินิจ (ปลั่ง อัศวนนท์) ภรรยา ณ วัดบรมนิวาส เมื่อปีฉลู พ.ศ. ๒๔๖๘. โรงพิมพ์เทพประสิทธิ์.
*สะกดตามต้นฉบับ
.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2568
.
ที่มา : “ข้าวต้มสามกษัตริย์” เมนูที่รัชกาลที่ 5 ทรงคิดค้น มีที่มาจากไหน?
https://www.silpa-mag.com/culture/article_148061
.