สวนสุขภาพแต้จิ๋ว : นกปรอดหัวโขน

สวนสุขภาพแต้จิ๋ว : นกปรอดหัวโขน

นกวัยเด็ก ยังไม่มีแต้มสีแดง

ตอนที่ผมเริ่มดูนกใหม่ๆ ปรอดหัวโขนเป็นนกที่พบได้ไม่ยาก
เมื่อเวลาผ่านไปในวันที่มีทุนทรัพย์เพียงพอที่จะซื้อกล้องถ่ายภาพ
กลับพบว่าพวกมันหาได้ยากยิ่ง สามปีที่ซื้อเลนส์ถ่ายนกมา
เฝ้าแต่คิดว่าวันใดจะได้จับภาพเค้ากลับมาไว้ในความทรงจำ

แล้ววันนั้นก็มา ที่นี่คือสวนสุขภาพแต้จิ๋ว
เป็นสถานที่ผมอยากจะปรบมือให้คนที่ค้นพบว่ามีนกให้ถ่ายภาพ
โดยทุกฤดูหนาวมีคนได้นกหายากหลายตัว ผมอาจจะไม่ใช่คนนั้น
แต่อย่างน้อยก็ได้นกที่ตามหามาตลอด ปรอดหัวโขน

มีที่จอดรถ มีร้านกาแฟ อยู่ไม่ไกลจากถนนและทางด่วน
เป็นที่หลับนอนตลอดกาลของชาวแต้จิ๋วที่เข้ามาก่อร่างสร้างตัว
มีข่าวลือว่าอีกไม่นานอาจจะมีการขายที่ดินผืนนี้เพื่อสร้างคอนโด
และนั่นก็อาจจะทำให้หนึ่งในสถานที่ดูนกของเรานั้นหายไป

Red-whiskered bulbul (Pyucononotus jocosus)
พบได้ตั้งแต่อินเดีย เนปาล ภูฏาน ตอนใต้และตะวันตกของจีน
เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ของจีน สิงคโปร์ และหมู่เกาะในทะเลอันดามัน
.

ปรอดสวน

มี 9 สายพันธุ์ย่อย ในไทยพบ 2 สายพันธุ์ย่อยคือ P.j. pattani
ซึ่งเป็นสายพันธุ์ย่อยหลัก ชื่อนั้นคงบ่งบอกว่าพบครั้งแรกที่ไหน
กระจายตัวตั้งแต่ภาคเหนือจรดภาคใต้ และ P.j. emeria
ที่พบเฉพาะภาคตะวันตกที่ติดกับชายแดนพม่า
แตกต่างกันตรงที่มีรอยแต้มสีแดงบนแก้มขนาดใหญ่กว่า

นกปรอดในโลกนี้มีทั้งสิ้น 109 สายพันธุ์ ในประเทศไทยพบถึง 36 ชนิด
คิดเป็น 1/3 ของนกปรอดที่พบกันทั้งหมด บางชนิดก็เป็นนกน่ารำคาญ
เช่นปรอดสวน (steaked bulbul) เพราะจำนวนที่พบเยอะมาก
ชวนให้สับสนเวลามองหานกหายากสีน้ำตาลสายพันธุ์อื่น

บางชนิดยังพอพบเห็นได้ทั่วไปอย่าง
ปรอดหน้านวล ที่มีชื่อตรงตัวเลยว่า yellow vent bulbul
ปรอดหัวสีเขม่า (sooty bulbul) ที่มีก้นสีแดง
ที่เหลือนั้นก็เป็นนกในป่า ที่เราคงมีโอกาสพบยาก

แต่หนึ่งเดียวที่เป็นตำนานคือ ปรอดแม่ทะ (straw-headed bulbul)
ในตอนที่ผมดูนกใหม่ๆ มันเพิ่งถูกบรรจุใน Bird guide of Thailand
โดยสถานที่ค้นพบแห่งแรกและถูกนำไปตั้งชื่อคือ อ. แม่ทะ จ. ลำปาง
.

ปรอดหน้านวล

โดยการเพิ่มชื่อลงไปในคู่มือเล่มนี้ได้ คือต้องมีรายงานที่แน่ชัด
ไม่ต่ำกว่า 3 ครั้ง หลังจากนั้นก็แทบไม่มีใครพบเห็นมันอีกเลย
เข้าใจกันว่ามันน่าจะอาศัยอยู่ตามป่า ในภาคเหนือของไทย

ผมไม่ได้ดูนกมานานก็เลยไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้น แต่กลับกลายเป็นว่า
ถิ่นอาศัยที่แท้จริงในปัจจุบัน และมีการพบนกชนิดนี้เป็นจำนวนมากคือ
คาบสมุทรมาลายา สิงคโปร์ เกาะบอร์เนียว และภาคใต้ของประเทศไทย

อ้าวแล้วก่อนหน้า นักดูนกไม่เคยเห็นมันตามป่าภาคใต้หรือไงนะ
เรื่องนี้ก็น่าจะสัมพันธ์กับความนิยมนกกรงหัวจุกในภาคใต้
ที่อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้พวกมันไม่เหลืออยู่ตามธรรมชาติ
กระทั่งมีนักดูนกไปพบเห็นมันทางภาคเหนือเป็นครั้งแรกแทน

ในปี พ.ศ. 2535 มีการประกาศให้นกปรอดหัวโขนเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง
ที่สามารถแจ้งการครอบครองนกที่มีมาก่อน รวมถึงลูกนกที่เกิดในกรงได้
แต่ก็อย่างที่เล่าไปมันไม่ได้ช่วยอะไร เพราะในระยะเวลา 30 ปีที่ผ่านมา
นกปรอดหัวโขนที่พบได้ในภาคกลางและเหนือเป็นจำนวนมาก เริ่มหายไป

พรบ. สงวนและคุมครองสัตว์ป่า ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2562
และบัญชีรายชื่อแนบท้าย พ.ศ. 2567 แทบจะทำให้นกที่เห็นทุกชนิด
กลายเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง แต่กระนั้นในทางการเมืองก็มีความพยายาม
ที่จะปลดล็อคนกปรอดหัวโขนออกจากบัญชีรายชื่ออยู่เป็นระยะๆ
.

ปรอดหัวสีเขม่า

ความแพร่หลายในการประกวดนกกรงหัวจุก ที่ไม่ได้มีแต่เฉพาะในไทย
ทำให้ปรอดแม่ทะถูกล่าเช่นกัน เพราะจัดว่าเป็นราชาของนกกรง
ด้วยขนาดตัวที่ใหญ่ น้ำเสียงที่ไพเราะ ที่สำคัญหาได้ยาก

ในปี พ.ศ. 2565 การประชุมภาคอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศ
(cites) เสนอโดยมาเลเซีย สิงคโปร์และอเมริกา กำหนดให้ปรอดแม่ทะ
จากเดิมที่อยู่ในบัญชี 2 คือสามารถค้าสัตว์ป่าชนิดนั้นได้โดยการควบคุม
เป็นบัญชี 1 คือ เป็นสัตว์ป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ ห้ามค้าขายกันโดยเด็ดขาด

สอดคล้องกับสถานภาพของนกในธรรมชาติ
ในขณะที่ปรอดหัวโขนยังอยู่ในสถานะ LC (less concern)
แต่ปรอดแม่ทะอยู่ในสถานะ CR หรือเสี่ยงต่อการสูญพันธ์เป็นอย่างยิ่ง
ซึ่งเป็นสถานะสุดท้าย ก่อนที่จะเข้าสู่สถานะสูญพันธุ์ลำดับที่ 1 (EW)
คือไม่มีการพบเห็นในธรรมชาติ เหลือเพียงการอยู่ในกรงเลี้ยงเท่านั้น

มีสาเหตุมากมายที่ทำให้สัตว์ป่านั้นสูญพันธุ์ไปจากธรรมชาติ
สาเหตุหลัก มักมาจากถิ่นที่อยู่อาศัยถูกบุกรุกทำลาย
นกปรอดหัวโขนสามารถปรับตัวให้อยู่ในพื้นทีกิจกรรมของมนุษย์ได้
แต่กลับกลายเป็นว่า เสียงร้องไพเราะที่คนได้ยินนั้น
กลับกลายเป็นสาเหตุให้พวกมันต้องหายไปจากธรรมชาติเสียเอง

.
ที่มา : ขอขอบคุณเรื่องและภาพจาก
ผู้ชายในสายลมหนาว
https://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=nontree&month=10-2024&date=28&group=22&gblog=102
.