ใครปลอมเป็นพระพุทธเจ้าหลวง ? (การเสด็จประพาสต้นในรัชกาลที่ 5)

ใครปลอมเป็นพระพุทธเจ้าหลวง ? (การเสด็จประพาสต้นในรัชกาลที่ 5)

ใครปลอมเป็นพระพุทธเจ้าหลวง ? (การเสด็จประพาสต้นในรัชกาลที่ 5)

ประวัติศาสตร์ไทย

เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่า คราวเสด็จประพาสต้นนั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ มีพระราชปณิธานแน่วแน่ที่จะใกล้ชิดราษฎรของพระองค์อย่างลึกซึ้ง จึงต้องการเสด็จเป็นการส่วนพระองค์ และทรงกระทำพระองค์เสมือน เป็นเพียงข้าราชการคนหนึ่งเท่านั้น

ในสมัยนั้น ราษฎรส่วนใหญ่คงไม่เคยเห็นพระองค์เท่าใดนัก เพราะการสื่อสารไม่ได้ทันสมัยเท่ายุคปัจจุบัน ไม่มีโทรทัศน์หรือโทรภาพ พระบรมฉายาลักษณ์ของพระองค์ ราษฎรน้อยคนที่จะมีไว้ เพราะการถ่ายภาพสมัยนั้นยังไม่แพร่หลายเท่าที่ควร

แล้วใครกันเล่าที่ต้องแสดงเป็นองค์พระพุทธเจ้าหลวงในคราวเสด็จประพาสต้นแต่ละครั้ง

ในหนังสือจดหมายเหตุเรื่องเสด็จประพาสต้นในรัชชกาลที่ ๕ ครั้งแรก และครั้งที่ ๒ พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ มหาเสวกตรี พระยานิพัทธ-ราชกิจ (อ้น นรพัลลภ) วันที่ ๑๗ มีนาคม พ.ศ.๒๔๗๗ มีคำตอบ โดยระบุในใจความตอนหนึ่งว่า….

“...๔.การเสด็จพระราชดำเนินประพาสต้นนั้น มีพระราชนิยมที่จะไม่ให้ใครรู้จักพระองค์ว่าเป็นพระเจ้าแผ่นดิน ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยานิพัทธราชกิจ เป็นตัวแทนพระองค์ในบางแห่ง

ส่วนพระองค์ท่าน ทรงกระทำพระองค์เป็นข้าราชการ ซึ่งโดยเสด็จ (คือตามเสด็จ พระยานิพัทธราชกิจ ซึ่งให้คนทั้งหลายเข้าใจว่าเป็นพระเจ้าแผ่นดิน) จนเวลาเสวยพระกระยาหารก็เสวยร่วม แต่ทรงพระมหากรุณากระทำประหนึ่งคารวะ ต่อพระเจ้าแผ่นดิน เช่น มิกล้าทรงนั่งขัดสมาธิ จนพระยานิพัทธราชกิจต้องกราบบังคมทูลอนุญาต จึงจะทรงนั่งขัดสมาธิ เป็นต้น

๕.ครั้งหนึ่งเสด็จพระราชดำเนินทางหัวเมืองฝ่ายเหนือ ทรงพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯ จะพระราชทานยศบรรดาศักดิ์แก่พระยานิพัทธราชกิจ ซึ่งเวลานั้นเป็นหลวงศักดิ์นายเวรให้เป็นหัวหมื่น ได้ทรงดำริห์ว่า จะต้องทรงตั้งที่เมืองกษัตริย์ หรือจังหวัดที่เคยเป็นพระนครหลวงจึงจะเป็นการสมควร

เมื่อเสด็จถึงเมืองกำแพงเพชร ซึ่งเป็นเมืองกษัตริย์แต่โบราณ จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์ให้เป็นเจ้าหมื่นเสมอใจราช และในการพระราชทานสัญญาบัตรตำแหน่งยศบรรดาศักดิ์หัวหมื่นนั้น โปรดเกล้าฯให้จัดพิธีเป็นการพิเศษด้วย

อนึ่ง ถ้ามีพระราชดำรัสเรียกโดยส่วนพระองค์แล้ว ทรงเรียกว่า “ใจเสมอ” แทนที่จะทรงเรียกว่า เจ้าหมื่นเสมอใจราช”......

พระยานิพัทธราชกิจผู้นี้เองที่ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นตัวแทนพระพุทธเจ้าหลวง เป็นผู้ที่มีความซื่อสัตย์ต่อหน้าที่ในราชการ มีความจงรักภักดีต่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและเจ้านายที่ได้ทรงอุปถัมภ์ มีความอุสาหะ บากบั่นในหน้าที่ราชการมิได้คิดแก่เหน็ดเหนื่อยแม้ว่าจะป่วยเจ็บก็ตาม

ว่ากันว่า ถ้าไม่ถึงกับขนาดล้มหมอนนอนเสื่อ ก็จะพยายามถึงที่สุดเพื่อไม่ให้ขาดราชการ นับเป็นบุคคลที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ๓ รัชกาล ได้แก่ รัชกาลที่ ๕ รัชกาลที่ ๖ และรัชกาลที่ ๗ ได้ทรงพระมหากรุณาแก่พระยานิพัทธราชกิจเป็นพิเศษ

พระยานิพัทธราชกิจ ถึงแก่อนิจจกรรมด้วยโรคชรา เมื่อวันที่ ๘ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๗๗ รวมอายุได้ ๗๗ ปี

(ขอขอบคุณข้อมูลจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ)

ชาคริต เพชรอินทร์ - เรียบเรียง
facebook : ข้าวคำน้ำขัน
ภาพ :สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ
.